Witwassen via de rechter: The Russian Laundromat 

Zeker 20 miljard dollar aan Russische tegoeden is de afgelopen vier jaar witgewassen en weggesluisd naar Europa. Dit blijkt uit een onlangs ontdekte witwascarrousel waarin Moldavische rechters op volle toeren meedraaiden.

Letland blijkt een Europese invoerhaven te zijn voor Russisch zwart geld. Een Oost-Europees collectief van onderzoeksjournalisten heeft een populaire witwasroute blootgelegd waarmee vanaf 2010 meer dan 20 miljard dollar uit Rusland zou zijn witgewassen. Russische zwarte tegoeden vloeiden via Letland de Europese Unie binnen en werden ‘en route’ ook nog witgewassen – al dan niet bewust - door Moldavische rechters die met gerechtelijke uitspraken zo’n 20 miljard dollar aan (fictieve) leningen legitimeerden. Het is een ongekend hoog bedrag, zeker gezien het bruto binnenlands product van Moldavië dat in 2013 circa 8,5 miljard dollar bedroeg. De journalisten hebben de zogenoemde Russian Laundromat dan ook terecht het lidwoord 'The' meegegeven.

Het toneelstuk
Het onderzoek is uitgevoerd door journalisten van de Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), de onafhankelijke Russische krant Novaya Gazeta en het Moldavische onderzoeksplatform Rise. Ze beschrijven gedetailleerd het vennootschappelijke toneelstuk dat is opgevoerd om Russisch geld wit te wassen. De gehanteerde witwasmethode draaide vaak om twee Engelse limiteds (Ltd) die een valse leenovereenkomst tekenden waar limited A bijvoorbeeld 200 miljoen dollar uitleent aan Limited B. In de overeenkomst is ook opgenomen dat een aantal Russische bedrijven garant staan voor de leningen. Deze bedrijven staan weer onder leiding van een stroman uit Moldavië die tegen een vergoeding optreedt als directeur of eigenaar. Vervolgens blijkt dat Limited B de (fictieve) leningen niet aflost waardoor Limited A zich genoodzaakt ziet om de garantsteller – de Russische bedrijven onder leiding van een Moldaviër – naar een Moldavische rechtbank te roepen om de lening via de gerechtelijke weg terug te laten betalen. In de witwascarrousel wordt steevast gekozen voor Moldavische rechtbanken In de witwascarrousel wordt steevast gekozen voor Moldavische rechtbanken waar rechters – al dan niet omgekocht – de nep-overeenkomst bekrachtigden en vonnisten dat de Russische bedrijven (de garantstellers) de lening aan limited A moet terugbetalen.

In de witwascarrousel wordt steevast gekozen voor Moldavische rechtbanken

En zo geschiedde: de valse leenovereenkomst kreeg een gerechtelijke goedkeuring en – onder toeziend oog van een juridisch executeur – moesten de Russische bedrijven het bedrag overmaken aan limited A. Zodoende kon het zwarte geld op Russische bankrekeningen worden overgemaakt naar de Moldavische Moldindconbank, één van de grootste Moldavische banken, waarna het geld vervolgens overgeboekt werd naar de Letse bank Trasta Komercbanka (waar ‘uitlener’ Limited A een rekening aanhield). Het resultaat: witte euro’s op een rekening van een Europese bank en voorzien van een legale status dankzij een Moldavische rechter. Bijkomend voordeel: de zwarte Russische roebels zijn weg uit Rusland en daarvoor in de plaats zijn er witte euro’s in EU-land Letland die bovendien vallen onder het depositogarantiestelling.
witwascaroussel prntscr Bron: reportingproject.net (klik voor vergroten)

Toevluchtsoord Letland
Dat het witgewassen geld Europa binnenkomt via Letland, is geen toeval. De Europese Centrale Bank waarschuwde het EU-land vorig jaar voor zwart geld afkomstig uit Rusland. De Russische automaker Leonard Yankelovich, die Follow The Money begin dit jaar interviewde in Riga, tipte eerder al Letland als opvolger van Cyprus. ‘Letland is populair bij Russen, want het ligt dicht bij Rusland, men spreekt er Russisch en ze hebben daar een vergelijkbare mentaliteit. De nieuwe bestemming hangt vooral af van de oorsprong van het geld. Als het wit geld is – en dat is uitzonderlijk – dan kunnen ze hun geld naar een bank in de EU of Amerika brengen.’ The Laundromat-route verliep via banken in Rusland, Moldavië en Letland. In totaal zijn er minimaal 19 Russische banken bij betrokken waar de compliance-afdeling steken liet vallen. Bij één van de betrokken banken is ook Igor Poetin betrokken, de neef-van. De witwascarrousel is wijdverbreid: meer dan 20 rechters in 15 verschillende Moldavische rechtbanken hielpen mee met het witwassen van Russisch geld. In drie jaar tijd hebben ze meer dan 50 keer een vonnis uitgevaardigd waarin een garantsteller de leningen (in totaal 20 miljard dollar) moest terugbetalen. De fictieve leningen bedroegen tussen de 100 miljoen en 800 miljoen dollar per keer. Een deel van de Moldavische rechters die meedraaiden in de carrousel hebben inmiddels ontslag genomen en justitie doet onderzoek.

Onbevangen stroman
In de artikelenreeks komen ook meerdere stromannen aan het woord. Een ervan is een 31-jarige Moldaviër die – op papier – grootaandeelhouder was van een meedraaiende Russische vennootschap.

‘I'll clarify one thing for you. This is how business is done in Moscow.

There's nothing new about it. They looked me up, they found me for the transfers. It wasn't just me, there were many others.’ 'I'll clarify one thing for you. This is how business is done in Moscow' Volgens Frank Engelsman, ceo van het financieel recherchebureau Ultrascan, is de onbevangenheid van de stroman exemplarisch. ‘Deze zaak is zo gigantische groot en het systeem is perfect, maar dan zie je bij Russen dat ze niet de elegantie hebben om het via trustkantoren in bijvoorbeeld Nederland te laten verlopen. In plaats daarvan zetten ze onwetende katvangers in en dan weet je dat het een keer ontdekt gaat worden.'